8 نکته تخصصی در آبیاری قطره ای که هر کسی نمیگه!

آبیاری قطره ای:

در ایران به علت قرارگرفتن در مناطق خشک و نیمه خشک، کاهش نزولات جوی و  پایین رفتن سطح آب­های زیرزمینی مدیریت مصرف آب از اهمیت فراوانی برخوردار است. کشاورزی یکی از مهمترین بخش های اجتماعی و اقتصادی هر کشوری است.زیرا کشاورزی تأمین کننده غذای افراد آن جامعه است بنابراین میتوان گفت کشاورزی اصلی­ترین و بزرگترین مصرف کننده آب در هر جامعه­ای مخصوصا ایران است. و از بزرگترین دغدغه های هر کشوری تأمین و نحوه مصرف آب است بنابراین با توسعه کشاورزی و استفاده درست از منابع آب و اصلاح شیوه­های آبیاری سنتی(مزارع و باغات) میتوان سبب کاهش میزان هدر رفت آب در کشاورزی شد.

آبیاری چیست

آبیاری در واقع عمل استخراج و انتقال به محل منبع، انتقال از منبع به زمین، توزیع در سطح زمین و تامین مقادیر کنترل شده موردنیاز گیاه در زمین کشاورزی برای رشد مطلوب محصولات زراعی، باغی و چمنزار و… است. هدف آبیاری این است که علاوه بر صرفه جویی در مصرف آب ، موادغذایی، نیروی کار و انرژی ، آب مورد نیاز گیاه به مقدار کافی و یکنواخت تامین کند به طوری که گیاه دچار تنش نشود.

نحوه آبیاری توسط بسیاری از فرهنگ ها در سراسر جهان مطابق با شرایطی همچون توپوگرافی، اقلیم، الگوی کشت محصول و …  تغییر و توسعه یافته است. انواع روش آبیاری وجود دارد که در آن نحوه تامین و توزیع آب برای گیاهان متفاوت است.

انواع سامانه آبیاری:

سامانه های آبیاری سطحی – ثقلی

شامل آبیاري جوي پشته اي، نواري، کرتی، سیلابی و غیر ، روش­های سطحی هستند که در آن براي پخش آب، از نیروي طبیعی ثقل شود.

سامانه آبیاری تحت فشار

شامل آبیاری قطره ای و بارانی است که در آن ها آب بوسیله فشار در مزرعه توزیع میشود. از اهداف کشاورزی این است که با افزایش راندمان آبیاری تولید نیز افزایش یابد. یکی از روش هایی که سبب افزایش راندمان آبیاری میشود استفاده از سامانه های آبیاری تحت فشار است. در سامانه­های آبیاری تحت فشار با ایجاد فشار آب درون لوله­های آبیاری از محل منبع آب به گیاه منتقل می­شود. این روش در اولین قدم سبب کاهش هدر رفت آب در زمان انتقال از محل منبع به گیاه و در نتیجه سبب افزایش راندمان آبیاری می­گردد.

آبیاری قطره ای چیست:

آبیاری قطره ای این امکان را فراهم می کند که درشرایط پستی و بلندی ، شیب نامناسب که امکان آبرسانی به روش سطحی در آنها سخت و دشوار است بتوان به مقدار کافی آبرسانی انجام گیرد. در این روش کشاورز میتواند با صرف هزینه کمتر محصول بیشتری برداشت کند.

در آبیاری قطره ای آب از محل منبع بوسیله لوله­ها به نزدیکترین محل گیاه منتقل میشود و به مقدارکم و مکرر به طور جداگانه بوسیله قطره چکان به نزدیکی هرگیاه ریخته میشود. و فقط ناحیه ریشه گیاه خیس و آبیاری میشود. با این روش مقدار زیادی از تلفات آب در زمان انتقال ، نفوذ عمقی ، رواناب سطحی و تبخیر نسبت به روش های سنتی کاسته میشود.

آبیاری قطره ای به دلیل بوجود تنوع در نوع آن ، قابلیت انعطاف با شرایط محیطی و راندمان بالای آبیاری یکی از بهترین و پرکاربردترین روش های آبیاری تحت فشار است

مزایا و ویژگی های آبیاری قطره ای

1– افزایش راندمان آبیاری و بهره وری منابع آب

2– کاهش رشد علفهای هرز

3– امكان استفاده از کودهای مایع یا حل شونده در آب

4– کاهش میزان تبخیر آب

5– نیروی انسانی کمتر

6– هزینه آبیاری بسیار کمتر

7– قابلیت محاسبه دقیق مقدار مصرف آب به لیتر در ساعت

8– عدم نياز به تسطيح و تراس‌بندي اراضي

انواع آبیاری قطره ای:

آبیاری موضعی

 در آبیاری موضعی لوله های پلاستیکی روی زمین قرار گرفته وخروجی هایی با روزنه­ های نسبتا بزرگ ( قطر 5/1 تا 2 میلیمتر) به آن وصل میشود در این نوع آبیاری، آب محل کوچکی از سطح مزرعه یا باغ را در اطراف ریشه گیاه خیس می کند.

آبیاری قطره ای نواری – تیپ

در این روش از نوارهای آبیاری تیپ که از جنس پلی اتیلن می باشند و و دارای جنسی نرم و انعطاف پذیر هستند بجای لوله 16 و قطره چکان استفاده میشود. با ورود آب به داخل این نوار ها پر می شود و پس از اتمام آبیاری این به صورت نوار ها مسطح در می آیند.

ضخامت دیواره نوار تیپ بسیار نازک است وقطره چکان های آن معمولادر هنگام ساخت در درون آن گذاشته میشودو یا پس از تولید لوله آبیاری، قطره چکان بر روی آن اصطالحاً دوخته میشود فاصله بین خروجی های قطره چکان ها بین 10 تا 60 سانتیمتر است. به دلیل قابلیت انعطاف و نرمی این نوار های آبیاری برای آبیاری مزارع ذرت، گندم ، جو و … مورد استفاده قرار میگیرد و پس از طی فصل کاشت جمع آوری میشوند.

آبفشانی

در این روش آب به صورت جت، مه و یا قطرات بسیار ریز آب(اسپری) از خروجی هایی که روی لوله نصب میشوند خارج و به صورت دایره کامل و یا قطاعی از دایره پخش میشود. اخیرًا از این روش برای آبیاری درختان میوه استفاده میشود. مزایای این سیستم این است که در آبهای سنگین و یا دارای املاح زیاد که قابلیت سیستم آبیاری قطرههای راکاهش میدهند، بدون گرفتگی میکروجت میتوان استفاده کرد.

آبیاری حبابی – بابلر

بابلر نوعی خروجی در آبیاری قطره­های است که بر روی یک پایه که به “پایه بابلر” موسوم است در کنار درخت یا محل مورد نظر نصب میشود. بابلر، آب را به صورت چتری مانند و به قطر حدود 60 سانتیمتر پخش می نماید و معموالا نیاز آبی یک درخت را به خوبی تأمین می کند. آبدهی نسبتاً بالای بابلر باعث شده است تا از این وسیله در آبیاری نخلستانها و باغات قدیمی استفاده شود و عملکرد خوبی هم تا الان داشته است.

در بابلر امکان گرفتگی در اثر املاح موجود در آب بسیار کاهش می یابد و در نتیجه هزینه نگهداری آن نسبت به سایر روش های آبیاری موضعی پایینتر است. بابلر در مناطقی که کیفیت آب نامطلوبی دارد میتواند موثر واقع شود.  به دلیل حجم آب خروجی زیاد بابلر، مدت زمان مورد نیاز برای آبیاری کمتر از سایر قطره چکان ها است. از بابلر ها میتوان هم زمان برای آبیاری چندین درخت و یا بوته استفاده نمود .

آبیاری میکرو زیر سطحی

این روش را نباید با آبیاری زیرزمینی اشتباه گرفت.این روش مشابه آبیاری میکرو سطحی است ، با این تفاوت که لوله فرعی و قطره چکانها در زیر سطح خاک قرار میگیرند تا از خطر ناشی از رفت و آمد ماشین آلات و یا آفتاب زدگی محافظت شوند.

عمق نصب لوله ها به نوع گیاه و خاک و دبی سیستم بستگی دارد. این عمق در مورد سبزیجات و گیاهان کم عمق حدود 30 سانتی متر و در مورد درختان بیشتر است. در بین گیاهان زراعی، کاربرد آبیاری زیر سطحی در محصولی مانند یونجه به دلیل نیازآبی بالا توصیه می شود.

اجزا سیستم های کامل آبیاری قطره ای

یک سیستم کامل آبیاری قطره ای شامل یک واحد کنترل مرکزی، خطوط لوله اصلی و فرعی، لوله های آبرسان، لوله آبده (نوار آبیاری)، قطره چکان و شیرآلات و اتصالات موردنیاز  است.

ایستگاه کنترل مرکزی

ویژگی ها و تجهیزات آن به نیازهای سیستم بستگی دارد. معمولا از پمپ ، شیرهای قطع کن، شیر تخلیه هوا و شیرهای کنترل ، واحد فیلتراسیون (شامل هیدروسیكلون،فیلتر شن، تانك کود، فیلتر توری یا دیسكی ) و سایر لوازم جانبی کوچکتر تشکیل شده است.

خطوط لوله اصلی و نیمه اصلی

لوله­ های خطوط اصلی و نیمه اصلی معمولاً از جنس پلی اتیلن و pvc هستند و در درون ترانشه قرارگرفته و دفن می شوند. به گونه هاي طراحي می شوند كه با افت فشار مناسب دبی مورد نياز قطعه هاي آبياري را كه هم زمان آبياري مي شوند، تأمين نمايند.

خطوط لوله های آبرسان

این خطوط لوله ها از جنس پلی اتیلن و  معمولاً سایز 50، 63 یا 75 میلی متر هستند.  در روش های آبیاری موضعی ، لوله مانیفولد به عنوان رابط لوله های لترال موجود در یک واحد آبیاری با لوله آب اصلی عمل نموده و آب مورد نیاز لوله های لترال و در نهایت گسیلنده ها را تامین می کند.

لوله های آبیاری آبده – لاترال

لوله لترال از جنس پلي اتيلن با قطر بين 12 تا 32 ميلیمتر آخرین انشعاب خطوط لوله در شبکه آبیاری تحت فشار است هستند وسایل خروجی ها (قطره چکان ها ) بر روی آن نصب می شود. از لحاظ نوع نصب نيز امكان نصب لوله هاي آبده هم در سطح زمين و هم در بالاتر و يا در زير سطح زمين امكان پذير مي باشد.

قطره چکان ها

قطره چکان خروجی های شبکه آبیاری هستند که از پلاستیک با کیفیت بالا ساخته شده اند. قطره چکام ها حساس ترین بخش سامانه آبیاری هستند آنها بر روی لوله های پلی اتیلن نرم کوچک (شلنگ) به ترتیب و با فاصله نصب می شوند. آب تقریباً با فشار 1.0 بار وارد قطره چکان‌ها می‌شود و در فشار صفر به شکل قطرات پیوسته با سرعت کم از 1 تا 24 لیتر در ساعت ارسال می‌شود.  قطره چکان ها انواع مختلفی دارند که در طراحی شبکه آبیاری انتخاب نوع ان بسیار مهم است.

سخن پایانی

قبل ار اقدام به خرید هرگونه لوازم و قطعات آبیاری، حتما با مهندسین مربوطه مشورت و بازدید جهت انتخاب نوع سیستم ابیاری صورت گیرد.